15. yüzyılda yaşayan Amasyalı Hekim Sabuncuzade’nin günümüzdeki ile aynı karantina önlemlerini yazdığı iddia edildi. İddia Amasya Valiliğinin İnstagram hesabından da paylaşıldı. Önlemlerin Cerrahiyyet’ül Haniyye kitabında geçtiği ifade edildi.
Osmanlı Türkçesine benzeyen ifadelerle yazıldığı görülen önlemler, kapalı mesajlaşma uygulamalarında da paylaşıldı ve İbni Sina’ya atfedildi.
Sabuncuzade Şerafettin adlı Amasyalı bir hekim ve paylaşımda kaynak gösterilen isimde bir eseri var. Amasya’da ünlü bir hekim ailesine mensup olan Sabuncuzade, 1468 yılında vefat etmiş ve cerrahi alanında yazdığı eserlerle tanınıyor. Cerrahiyyetül Haniyye adlı kitabını Türkçe ve minyatürlerle destekleyerek kaleme aldığı bilinirken, eser Türk tıp tarihinde bir hekimin kendi buluşu ilâç ve tedavi metotlarını anlattığı ilk monografi olması bakımından önemli sayılıyor.
Ancak Sabuncuzade’yle ilgili hiçbir açık kaynakta karantina ve salgın hastalık önlemleriyle ilgili yazısı olduğuna dair bir bilgi bulunmuyor. Bu metnin yaygınlaşmasından sonra Doğruluğu Ne? ekibi Sabuncuzade’ye atfedilen önlemlerin uydurma olduğuna dair bir paylaşım tespit etti.
Bir kullanıcı, Emre Taş adlı kişinin uydurduğu önlemlerin yayıldığını ifade etti. Taş’ın da metnin yayılmasının ardından bir açıklama yaparak hayali bir TV röportajı uyarlaması yapmak istediğini ancak gerçek zannedildiğini belirttiği görülüyor. Tarih eğitimi alan Emre Taş’ın biyografisine bakıldığında minyatür ve tarihe ilgi duyduğu ve minyatürleri konuşturmasıyla tanınan bir isim olduğu anlaşılıyor.
Minyatürün sağ tarafındaki Osmanlıca metinde de salgın ya da karantinayla ilgisi olmayan bir metin yazıyor (Sureti tabib, ve şekli alet ve sureti alil bunlardır).
Sonuç olarak Sabuncuoğlu ya da Sabuncuzade Şerafeddin’in Koronavirüs ile gündeme gelen karantina önlemlerinin aynısını 500 yıl önce yazdığı doğru değil. Bir tarihçinin ilgi alanıyla ilgili yazdığı uyarlama gerçek zannedilerek ve kontrol edilmeden paylaşılarak yaygınlaşmış görünüyor.
Kaynaklar:
Karantina önlemlerinin Sabuncuzade’ye ait olduğu iddiasıyla yapılan paylaşımlar
http://twitter.com/ulvisaran/status/1241311294206156800?s=20(yeni sekmede açılır)
instagram.com/p/B9ycVo6pax_/?igshid=ucb65epe7i4m(yeni sekmede açılır)
Sabuncuzade Şerafeddin ile ilgili bilgiler
islamansiklopedisi.org.tr/sabuncuoglu-serefeddin(yeni sekmede açılır)
tr.wikipedia.org/wiki/Sabuncuoğlu_Şerefeddin(yeni sekmede açılır)
Metnin sahibi Emre Taş’ın açıklaması ve kendisi hakkında bilgi
twitter.com/Emretas1903/status/1239633046715932674?s=20(yeni sekmede açılır)
