“Ermeni Türk Milliyetçisi”- Bir Asimetrik Propaganda Örneği

Sosyal medyanın kullanıcıyı içerik üretim sürecine dahil etmesi bir çok sorunu da beraberinde getirdi ancak en öne çıkanı kontrolsüzlük. Platformların müstear isim kullanılarak hesap açılmasına ve paylaşıma uygun yapısı, sahte haberler ile algı yönetimi çalışmalarında adeta bir patlamaya neden oluyor. En çok da kriz dönemlerinde ters trol ya da kontra hesap olarak tanımlanan ve asimetrik propaganda yapan hesaplara sıklıkla rastlanıyor.

Önce kısaca tanımlara bakalım.

Trol ve trolleme: Trol, çevrim içi çatışmayı körükleyen ya da insanların dikkatini dağıtmak için onlara ayrımcı davranışlarda bulunan ya da konu dışı içerikler paylaşarak bir çevrim içi topluluk ve sosyal ağdaki ahengi bozan kişidir. Amaçları başkalarına duygusal bir tepki verdirmek ve tartışmaları raydan çıkarmaktır.

Ters trol ya da kontra hesap: Sosyal medyada genellikle siyasi ve ideolojik amaçlarla (bazen de parodi amacıyla) açılan, kendi görüşünün karşıtını taklit ederek yaptığı paylaşımlarla karşıt kitleye zarar vermek isteyen hesaplara verilen bir isimdir.

Malumatfuruş’un bu konuda yaptığı önemli tespitler var ancak şahit olduğumuz güncel bir örnek, trollemenin nasıl kolayca yapıldığını ve ne kadar etkili olduğunu yeniden ortaya koydu.

Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarına saldırı başlattığı Eylül 2020’de Türkiye’deki sosyal medya kullanıcıları arasında da siyasi gündem, iki ülke arasındaki çatışmaların ayrıntıları ve ideolojik tartışmalarla oluştu.

Türkiye vatandaşı olan Ermeniler de bu tartışmaların konu başlıklarından biriydi ve bazı Türkiye Ermenilerinin paylaşımları Türklerden tepki alırken bazıları ise övgüye konu oldu.

Bu sırada çatışmaların yoğunlaştığı Ermenistan’da ordunun yardım toplamaya başladığı yönünde çıkan haberler üzerine, Türk milliyetçisi bir çizgisi olan @obabeyleri adlı kullanıcı, hesabının adını değiştirerek Agop Mıcırdıyan yaptı ve İngilizce bir twit atarak Ermenistan ordusuna yardım çağrısında bulundu. Mesajda Ermenistan ordusuna ait olduğunu ileri sürdüğü hesap numaraları da verdi.

Numaraların başında TR kodu açıkça görülüyordu. Hesap numaraları Mehmetçik Vakfı’na aitti fakat bir çok kullanıcı ne hesabın adının @obabeyleri olmasına ne de TR koduna dikkat bile etmedi. Hatta “Agop”un yaptığı bu paylaşıma da…

Twit bir anda etkileşim almaya başladı. Bazı Türk ve Azeri kullanıcılar tepki gösterirken Ermeni asıllı olanlar destek vermeye başladı.

Destek verenlerden biri de muhalif kişiliğiyle tanınan Natali Avazyan adlı Türkiye Ermenisiydi. Hesap sahibi, bu destek twitlerine çok profesyonelce cevaplar verdi.

“Agop” daha sonra yeni kimliğine uygun olarak art arda kışkırtıcı twitler paylaştı. Suriye’deki Esad Rejimi destekçisi Ermeni militanların Ermenistan’a gittiğini gösterdiği iddia edilen bir video paylaştı. Bununla yetinmedi ve Esad ile Ermenistan Başbakanı Paşinyan’ı yan yana gösteren bir görsel de paylaştı.

Fotoğrafın orijinalinde Paşinyan değil Hizbullah Lideri Hasan Nasrallah vardı ve görseli tutanlar Suriye’de rejim için savaşan Hizbullah militanlarıydı.

Fotoğrafın montaj olduğu çok belli olmasına rağmen hızla etkileşim aldı. Analiz yapanlar oldu ve Ermenilerin aleyhine paylaşımlarda delil olarak kullanıldı.

“Agop” ABD’de yaşayan ünlü Ermeni Kim Kardashian’a bile yardım çağrısında bulundu. Bu kez twitleri Ermenice yazmaya başladı.

Türkiye Ermenisi olduğu izlenimini sürdürmek için Türkçe twitler paylaştı ancak Ermenistan ordusunu da eleştirmeyi ihmal etmedi. Bu söylem inandırıcılığını daha da arttırdı.

Ermeni ve Türkler arasındaki sürtüşme noktalarına dokunan paylaşımlarla on binlerce kullanıcıya ulaşan “Agop”, bir kaç saat sonra sosyal bir deney yaptığını, Azerbaycan’a destek vermek ve Türkiye’deki Ermenistan yanlılarını ortaya çıkarmak için bu yöntemi kullandığını belirterek paylaşımlarını normal kimliğine döndürdü.

Oba Beyleri adlı kullanıcı 8 Eylül’den itibaren hesabının ismini Ermenistan Savunma Bakanlığı Basın Sözcüsü Shushan Stepanyan’ın kullanıcı adının sonuna bir “s” harfi koyarak değiştirdi. Ermenice ve İngilizce paylaşımların ardından Ermeni sosyal medya kullanıcıları gerçek hesap sanarak twitleriyle etkileşime girmeye başladı.

Türk kullanıcının kopya hesap profili

Kopya hesabın gerçek olduğunu zanneden Ermeni ve farklı ülkelerden kullanıcıların artması üzerine 11 Eylül 2020 günü, Stepanyan resmi hesabından kopya hesabın şikayet edilmesi için duyuru yapmak zorunda kaldı.

Bakanlık sözcüsünün kopya hesapla ilgili duyuru paylaşımı

Oba Beyleri adını kullanan Türk kullanıcı, bu kez de kendisinin gerçek Savunma Bakanlığı Sözcüsü olduğunu yazıp, Stepanyan’ın hesabının sahte olduğunu belirten Ermenice ve İngilizce paylaşımlar yaptı.

Sahte hesabın gerçek hesabı sahte diyerek şikayet ettiği paylaşım

Bazı Ermeni kullanıcılar gerçek hesabı sahte olduğunu zannederek şikayet bile etti. Son olarak Ermenistan Devlet Enformasyon Merkezinin onaylı hesaplarından duyuru yaparak kopya hesabın şikayet edilmesini bile talep ettiler.

İlgili İçerik  Facebook ve Sahte Haberler

Bunun üzerine yoğun şekilde şikayet edilen @obabeyleri uzantısını kullanan ve aslında Türk milliyetçisi olan kullanıcının açtığı iki hesabı da Twitter tarafından askıya alındı. Tabi yeni hesabını açması ve kısa sürede binlerce takipçiye ulaşması uzun sürmedi.

Zeki bir sosyal medya kullanıcısı, basit yöntemlerle yüzbinlerce insanı kolayca kandırabiliyor. Basit bir isim değişikliği ve taklidini yapacağınız kesimin özelliklerine, söylemine aşina olmak, asimetrik propaganda için yetebiliyor. Bir çok sahte kimlikli trol, uzun dönem kimliğini gizli tutup, takipçilerinin ters trol olduğunun hiç farkına varamamasını da sağlayabiliyor.

Peki asimetrik propagandaya kanmamak için ne yapmalı?

Asimetrik propaganda uzun dönemli olabileceği gibi, kriz dönemlerinde sıklıkla başvurulan bir yöntem. Açıkçası Rusya’nın Batı ülkelerinde başvurduğu ve doğuştan ters trol olan hesapların farkına varmak çok güç. Çünkü hesap açılırken karşıtının kimliğiyle açılıyor. Türkiye’de de özellikle Atatürkçü kimlikli muhafazakar kullanıcılar ile dindar kimlikli laik kullanıcıların bu yöntemi sıklıkla kullandığının örnekleri bulunuyor.

Yine de yapılacak bir kaç etkili korunma yöntemi var:

  • İlk yapacağınız şey, provokatif paylaşımın altındaki yorumları kontrol edin. Bilinçli bir sosyal medya kullanıcısı şüphe duyup sahte kimlikli hesabı çözmüş olabilir. Bazen bu kişiler hesabı yorumlarda deşifre ederler.
  • Sahte kimlikli olduğundan şüphelendiğiniz hesabın açılış tarihini kontrol edin. Kısa süre önce açılması, twit sayısının çok az olması kimlik değiştirdiğinin önemli kanıtlarındandır.
  • Hesap açılış tarihi eski ancak twitler sadece yakın dönemde paylaşılmışsa eski twitleri temizlenmiştir. Bu da şüphelenmeniz için bir diğer nedendir.
  • Şüphelendiğiniz hesabın eski twitlerine bakın. Söylem bütünlüğü yoksa, çok farklı konularda paylaşım yapmışsa kimlik değiştirmiş olma ihtimali çok yüksektir.
  • Profil resmine dikkat edin. Büründüğü kimliğin gerçekçi olması için genelde o kesimden insanların internetteki fotoğraflarını kullanırlar. Google tersine fotoğraf arama yöntemiyle bunu kolayca belirleyebilirsiniz.
  • Her zaman olduğu gibi sosyal medyada karşılaştığınız provakatif içeriklere karşı şüpheci olun.
  • Bu paylaşımları yapan hesaplarla bir süre etkileşime girmeyin. Sosyal medyayı “yavaş” kullanın.
İlgili İçerik  Komplo Teorilerinden Toplumsal Harekete: QAnon

Not: Shushan Stepanyan’ın hesabını kopyalaması ve sonrasında yaşananlar 11 Eylül tarihinde yazıya eklenmiştir.

Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo Televizyon ve Sinema Bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapıyor. 2000 yılında haberciliğe başladı. İletişim fakültesi öğrencilerinin uygulama eğitimleri aldığı Selçuk Üniversitesi Televizyonunun 15 yıl haber koordinatörlüğünü yürüttü. Medya-siyaset ilişkisi, televizyon haberciliği, yeni medya ve medya okur yazarlığı alanlarında yayınlanmış makale ve kitapları bulunuyor. Doğruluğu Ne? platformunun kurucusu ve yayın yönetmenliğini yürütüyor.