İstanbul Havalimanının açılması ve Atatürk Havalimanının erken kapatılması nedeniyle ödenen tazminattan çok daha fazlasının kar olarak elde edildiği iddiası büyük ölçüde doğru.
Atatürk Havalimanının sözleşme tarihinden önce boşaltılması nedeniyle DHMİ tarafından TAV Holding’e 329 milyon 389 milyon Euro tazminat ödendiği iddiasının doğruluğunu ortaya koyduğumuz analizin ardından takipçimizden gelen bir paylaşımda “yeni havalimanının 1,5 yıl erken açılması sayesinde devlet 1 milyar 37 milyon dolar kara geçmiş” ifadeleri yer aldı. Cumhurbaşkanı Danışmanı İsmail Cesur’un yaptığı paylaşım 6 bin 100 beğeni alırken bin 900 kez paylaşıldı. Cesur daha sonra yaptığı bir paylaşımda rakamı dolar üzerinden düzelterek 990 milyon Dolar kara geçildiğini ifade etti.
İstanbul Havalimanı’nın ihalesi 2013 yılında yapıldı. 4 firmanın katıldığı ihaleyi 22 milyar 152 milyon Euro bedelle Colin, Limak, Cengiz, Mapa ve Kalyon şirketlerinin oluşturduğu konsorsiyum aldı. Bu şirketlerin kurduğu İstanbul Grand Airport (İGA) adlı şirket 25 yıl boyunca hava limanını işletecek ve Devlet Hava Meydanları İşletmesi’ne kira ödeyecek. Firma havalimanının tamamının yapımı için de yaklaşık 10 milyar Euro bütçe harcayacak. Yapım masrafı dışında KDV ile birlikte rakam 26 milyar 142 milyon Euro oldu. İGA’nın ödeyeceği yıllık kira 1.1 milyar Euro. İstanbul Havalimanından 1.5 yılda elde edilecek gelir 1.65 milyar Euro.
Atatürk Havalimanının yıllık kira ücreti ise 140 milyon Dolardı. 1,5 yılda alınacak ücret 210 milyon dolar yani 190 milyon Euro. DHMİ’in diğer gelirleri ise 2 milyar 635 milyon TL (Bu bölümle ilgili analizin sonundaki nota bakınız).
TAV’a ödenen tazminat ise 1.5 yıl için 389 milyon Euro. Ancak bu rakam taahhüt edilen yolcu sayısına ulaşılması durumunda ödenecek. 12 yıl boyunca garanti edilen tutar ise 6.3 milyar Euro olduğu açıklandı. Dış hat, transit ve iç hat yolcuları için farklı rakamlar belirlendiği görülüyor.
İstanbul Havalimanı Yolcu Garanti Ücretleri
Airport Haber adlı sitede yer alan değerlendirmede yolcu sayılarının ilk yıllar için devleti zarara uğratmayacak sayıda olduğu belirtiliyor.
DHMİ rakamlarına göre; Atatürk Havalimanı’nın kapanmadan önceki yıllık yolcu sayısı (2018) baz alındığında (68 milyon yolcu) şirketin zarar etmeyeceği ve devletin herhangi bir garanti ödemesi yapmayacağı anlaşılıyor. Çünkü İstanbul Havalimanının istatistikleri de Atatürk ile yaklaşık olarak aynı. Atatürk’te aylık yaklaşık 5.6 milyon yolcu taşındığı, İstanbul Havalimanında da aylık yaklaşık 5.5 milyon yolcu trafiği olduğu görülüyor.
DHMİ Yolcu İstatistikleri (İstanbul Havalimanı henüz 1 yılını doldurmadığı için aylık rakamlar baz alınmıştır)
Yani bu rakamlardan yola çıkarak devletin yıllık kira ücretini tam olarak alacağı söylenebilir(Bu analizin yayınlanmasından sonra İGA garanti edilen tutarın aşılması nedeniyle devlete 22,4 milyon Euro ek ödeme yaptı).
İstanbul Havalimanının açılmasıyla 1,5 yılda elde edilecek gelir (1,65 milyar Euro), TAV’a ödenen tazminat (389 milyon Euro), TAV’dan elde edilecek kira geliri (190 milyon Euro) ve diğer işletmelerden elde edilen gelir (402 milyon Euro) düşüldüğünde 669 milyon Euro olduğu görülüyor. Bu rakamın dolar karşılığının ise 737 milyon Dolar olduğu ortaya çıkıyor.
Yapılan doğruluk kontrolü sonunda, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın Atatürk Havalimanının sözleşme süresi bitmeden kapanması nedeniyle ödediği tazminatın yanı sıra İstanbul Havalimanının açılması nedeniyle 737 milyon Dolar fazladan gelir elde ettiği, iddia edilen rakamın (990 milyon Dolar), yakın oranda doğruyu yansıttığı anlaşılmaktadır.
Önemli Not:
Bir takipçimizin (Mehmet Tülüce) uyarısı üzerine Atatürk Havalimanı gelirleri içinde olan ancak incelememize eklenmeyen DHMİ’nin ek gelirleri (2 milyar 635 milyon TL yani 402 milyon Euro) eklenmiştir. Diğer yandan TAV tarafından ödenen kira, toplam rakam üzerinden hesaplanmış (281 milyon Euro) ancak devletin alacağı rakam, ödenen peşinatın düşülmesi sonrası yıllık ödenmektedir. Bu rakam da yıllık 140 milyon Dolar, 1,5 yıl için 210 milyon dolar yani 190 milyon Euro olmaktadır.
Bu düzeltmeler yapıldığında Atatürk Havalimanının erken kapanması nedeniyle kaybolan gelir 389 milyon Euro tazminatın da eklenmesiyle 981 milyon Euro olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak İstanbul Havalimanının açılmasıyla daha fazla gelir elde edildiği iddiasının doğruluğunda herhangi bir değişiklik olmamıştır.
Kaynaklar
– Cumhurbaşkanı Danışmanı İsmail Cesur’un paylaşımı ve Doğruluğu Ne? Ekibine gönderilen ihbar paylaşımı
https://twitter.com/AliKaya58206376/status/1215625952966868997?s=20
https://twitter.com/icesur/status/1210660062513029122?s=20
https://twitter.com/icesur/status/1210706342006145026?s=20
– İstanbul Havalimanı ihalesiyle ilgili kaynaklar
http://www.limak.com.tr/basin/basinda-limak/2013/3-havalimanina-22-milyar-152-milyon-euro
– Atatürk Havalimanı kira sözleşmesinin ayrıntıları
http://www.tavyatirimciiliskileri.com/mobile/tr-TR/content.aspx?pid=9&id=192
– İstanbul Havalimanı yolcu garantisiyle ilgili bilgiler
http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/6-3-milyar-euro-yolcu-garantisi-22475167
– DHMİ yolcu istatistikleri
https://www.dhmi.gov.tr/Lists/IstatistikList/Attachments/367/YOLCU.pdf
– DHMİ 2018 yılı bütçe ayrıntıları
https://www.dhmi.gov.tr/FinansalDurumDosya/2020%20Bütçe%20Kitabı%2023.12.19.pdf
