Yeni Medya, günümüzde medyadaki dijitalleşmeyle birlikte elektronik ortamlarda yapılan yayıncılığın tümüne verilen addır. Bazı araştırmacılar yeni medyayı teknolojinin ürünlerinden yola çıkarak anlatmayı tercih etmiş, CD-ROM, HTML, akan ortam, sayısal video düzenleme, ağ uygulamaları, DVD video, multimedya gibi ortamları yeni medya olarak tanımlamıştır (Dilmen, 2007: 114).
Bugüne kadar internet konusunda temelde iki yaklaşımdan bahsedilebilir. Birincisi, “ilerlemeci” bir anlayış içerisinde inter- netin “özgürleştirici” etkisi üzerinde duran yaklaşımdır. Birinci yaklaşıma göre, İnternet “bilgi parmaklarınızın ucunda” sloganın- da olduğu gibi, bilgiyi bir yerden başka bir yere olağanüstü hız- la taşımaktadır. Bunun yansıra, internetin “anarşist” karakteri, denetimden uzaklığı, zaman ve mekândan bağımsızlığı, Stalinist/otoriter yönetimleri daha fazla sınırlandırma etkisine sahiptir. Bir merkezin olmadığı siber uzayda insanlar, otoriter yöneticilerden bağımsız, taleplerini daha kolay ifade edebilir hale gelmişlerdir.
Acar (2013: 215), kapitalist sistemin toplumları her alanda sömürüye açık hale getirdiğini, internet ve sosyal medyanın da bireyler arasında “iktidarın çarpıtıcı sınırlarından bağımsız, açık, dürüst ve bilgilendirici” diye tanımladığı bir alan olarak kendini topluma dayattığını belirtmektedir. Özellikle web 2.0 teknolojisiyle oluşturulan ve bugün sosyal medyanın da gelişmesine olanak veren “etkileşimli iletişim” ortamı bu iddiayı güçlendirmektedir. Geleneksel medyada çerçevelerle oluşturulmuş içerikler söz konusudur. İzleyicinin nasıl görmesi, anlaması gerektiği konusunda bir belirleme söz konusudur. Bu yüzden, “izleme”, “okuma”, “dinleme” şeklinde üreticinin karşı tarafı pasif gördüğü eylemlerle etkileşim gerçekleşir. Anlama açısından izleyicinin aktifliği söz konusu olsa da internette bu eylemler daha aktif bir çerçeve sunmaktadır. İnternet süreksiz ve hareketli bir yapıya sahiptir. Kullanıcıya parçalı ve heterojen bir varlık olduğu, içine girilebilen, dolaşılabilen ve kullanıcının müdahalesine izin veren bir yapı olduğu mesajı verilir. “İnternete girmek”, “internette sörf yapmak” ve “internette gezinmek” gibi eylem ifadeleri, geleneksel medyanın eylemleriyle önemli bir karşıtlık oluşturur ancak bu mecra da dayatmadan muaf değildir (Özgül’den akt. Acar, 2013: 207).
Medyayı “yeni” yapan teknolojik özellikleri ise ortamlar de- ğil bu ortamların işlevleri olmaktadır. Manovich (akt. Dilmen, 2007: 114), yeni medyanın; sayısal temsil (matematik simge ve algoritmalar), modülerlik (ürünün belli parçalardan oluşması), otomasyon (kullanıcı olmadan içerik hazırlayabilme), değişken- lik (dijital nesnelerin farklı şekillerde üretilmesi) ve kod çevrimi olarak beş temel özelliği olduğunu belirtmektedir.
1.5. Yeni Medyanın Özellikleri ve Geleneksel Medyadan Farkları
Diğer yandan içerikler, üreticiler ve kullanıcı açısından da yeni medyanın belirgin özellikleri bulunmaktadır. Televizyon, gazete ve radyo gibi geleneksel kitle iletişim araçlarında iletişim, tek yönlü olarak gerçekleşmektedir. Yeni medyanın en temel belirleyici özelliği ise kitleyi ve bireyi iletişimin üretim sürecine dâhil etmesidir. Bu anlamda yeni medyanın özellikleri ve geleneksel medyadan ayrıldığı noktalar şöyle sıralanabilir:
1.5.1. Etkileşim
Geleneksel medyada iletişim daha çok enformasyon şeklinde ve tek yönlüdür. Kitleye mesaj verilir ve dönüşler ya hiç alınmaz ya da tatmin edici olmayan yöntemlerle (telefon, mektup, okur köşeleri vs) alınır. Yeni medyada etkileşim çok yüksektir. Kullanıcılar içeriklerle ilgili görüşlerini ve tepkilerini anlık olarak iletebilmekte, onları yorumlayarak paylaşabilmektedir.
1.5.2. Ulaşılabilirlik
Geleneksel medyada üretim çok pahalı bir süreçtir. Kullanı- lan teknolojik cihazlar, geniş haber ağları ve girdi maliyetleri oldukça yüksektir. Bu nedenle büyük şirketler ya da hükümet- ler bu alanda ana aktörlerdir. Yeni medya araçları ise çok düşük maliyetlerle (telefon ve internet ücreti gibi) herkes tarafından kullanılabilmekte ve aynı zamanda medyanın içerik üreticisi olunabilmektedir.
1.5.3. Erişim
Teknolojinin hızla ucuzlaması, akıllı cihazlar ve internet kullanımının yaygınlaşması, yeni medyadaki erişim olanaklarını arttırmıştır. Özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki kullanım oranlarına bakıldığında kullanıcı ve içerik üreticilerinin yeni medya aracılığıyla televizyon gibi çok geniş kitlelere hızlı bir şekilde ulaşması mümkün olmaktadır.
1.5.4. Kullanım Kolaylığı ve Kaynak Çeşitliliği
Geleneksel medyada içerik üretimi için yetenek ve uzun yıl- lar eğitim almayı gerektiren bir uzmanlığa ihtiyaç vardır. Yeni medyada ise bu bir zorunluluk değildir. Her kullanıcı, bloglar, internet siteleri ve sosyal medya hesapları aracılığıyla üretim sürecinde yer alabilmektedir. Bu sayede içeriklerde önemli bir kaynak çeşitliliği de ortaya çıkmakta, geleneksel medyada yer bulması belki de hiç mümkün olmayan kişi, grup ve kuruluşlar bu alanda birer kaynak haline gelebilmektedir. Diğer yandan kullanıcılar, istediği kaynağı seçip diğerlerine maruz kalmak zorunda olmamaktadır. Bunun istisnası platformların reklam uygulamalarıdır ve onlarda da gizleme, tekrar görünmesini is- tememe özellikler bulunmaktadır.
1.5.5. Etkinlik
Geleneksel medyada mesajın etkisi uzun sürebilmektedir ve ölçülmesi komplike yöntemlerle yapılmaktadır. Yeni medyada içerik dolaşıma sokulduktan kısa süreler sonra etki ve tepkiler hızlı bir şekilde alınabilmektedir. Kullanıcılar açısından bakıldığında, üreticileri yönlendirebilmekte, şikayetlerini ulaştırabilmekte, görüşlerini ulaştığına emin olacak şekilde iletebilmektedirler. Üreticiler ise etkileşimin bu denli hızlı ve etkili olması sayesinde beklentiler doğrultusunda üretim sürecine daha kolay yön verebilmektedir.
1.5.6. Kalıcılık/Düzenlenebilirlik
Geleneksel medyada ürün hazırlandıktan sonra değiştirme mümkün olmamaktadır ancak yeni medyada içerikler istendiği zaman düzenlenebilmekte hatta tamamen silinebilmekte, ortadan kaldırılabilmektedir. Her ne kadar ekran fotoğrafları ve link kodları sayesinde kayıt altına alınması mümkün olsa da ana kaynaktan ya da “timeline”dan kaldırılabilmektedir. Ayrıca düzenlemeye imkân tanıması önemli bir özelliktir.
1.5.7. Geçişkenlik
Yeni medya ve sosyal medya ürünlerinde geçişkenlik söz konusudur. Yani birbirleriyle bağlantılı halde çalışabilme özelliği bulunmaktadır. Bir internet sitesinde yazı, fotoğraf ve videolar yer alabildiği gibi sosyal medya platformları da linkler aracılığıyla web sitelerine erişimi sağlamaktadır.
Bu yazı, Doç. Dr. Mete Kazaz ve Dr. Selman Selim Akyüz’ün Sahte Haber adlı kitaplarından alınmıştır. (Sayfa: 27-31)
