Bazı gazete ve internet siteleri ile sosyal medyada, IMF’nin Koronavirüs nedeniyle acil yardımı yapacağı Afrika ülkelerine, her köyden iki çocuğa çip taktırma şartı koştuğu ileri sürüldü.
Murat Akan adlı kullanıcının paylaşımı, yaklaşık 9 bin beğeni alırken Gazeteci Bekir Hazar da Takvim Gazetesinde 24 Nisan 2020’de yayınlanan yazısında iddiaya yer verdi. Gazeteci Abdullah Çiftçi de iddiayı Twitter’da paylaştı ancak daha sonra bu paylaşımını sildi.
Yaptığımız araştırmada iddianın ilk olarak A Haber kanalındaki Yaz Boz programında Emre Şahin adlı konuk tarafından dile getirildiğini tespit ettik. Programın 29. dakikasından sonra başlayan bölümde, IMF’nin 25 Afrika ülkesine borç vermeyi onayladığı ve bunun karşılığında, elektriği olmayan köylere elektrik götürülmesi, aşı projesine katılmaları ve her köyden iki çocuğa çip takılması şartı koştuğunu iddia ediliyor.
Ancak iddia doğru değil. IMF’nin Koronavirüs salgını başladıktan sonra yaptığı tüm açıklamaları inceledik. Bu açıklamalardan en çok gündem olanı başvuran ülkelere 50 milyar dolarlık bütçe ayırdığı haberiydi.
Kurumun yaptığı tüm açıklamalara resmi internet sitesinden ulaşılabiliyor. İlk açıklama 4 Mart’ta yapıldı ve burada verilecek destek için herhangi bir şart koşulmazken, sağlık sistemleri ve ekonomileri zayıf ülkelerde hastalıkla mücadele ve üretim ve talep dengesinin sağlanmasına katkı sağlamanın amaçlandığı belirtiliyor.
IMF Genel Direktörü Kristaline Georgieva, 13 Nisan 2020’de yaptığı açıklamada, Afet Etkilerinin Sınırlandırılması ve Borcun Hafifletilmesi (CCRT) Projesi kapsamında başvuru yapan 80 ülkeden yoksulluk sınırında olan 25 ülkeye acil borç yardımı sağlanacağını ifade etti. Bu ülkelerin, Afganistan, başta olmak üzere Benin, Burkina Faso, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Komor Adaları, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gambiya, Gine, Gine-Bissau, Haiti, Liberya, Madagaskar, Malavi, Mali, Mozambik, Nepal, Nijer, Ruanda, Sao Tome ve Principe, Sierra Leone, Solomon Adaları, Tacikistan, Togo ve Yemen olduğu açıklandı.
En yoksul ve savunmasız ülkeler olmaları nedeniyle seçildiği belirtilen 25 Afrika ülkesi için 500 milyon dolarlık bütçenin onaylandığı ifade edilirken bu desteği verme karşılığında herhangi bir şart koşulduğu bilgisine rastlanmıyor.
Georgieva’nın 15 Nisan’daki açıklamasında da acilen desteğe ihtiyaç duyan ve talepte bulunan ülkeler için mali desteğin verilmesinde üç ana hedef olduğu belirtiliyor: Tıbbi yardımlarla insan hayatını korumak, geçim kaynaklarını korumak ve salgın sonrası ekonomik düzelmeye yardım etmek…
IMF’nin Afrika ülkelerine yapacağı yardımlarla ilgili Afrika kaynaklı haberlerde de köylere elektrik götürme, aşı ya da çip taktırma gibi şartlar koşulduğuna dair bilgi yok. Borç verilen ülkelerden, kullanılan fonun salgına yönelik sağlık hizmetleri ve sosyal koruma programları kapsamında kullanıldığı konusunda şeffaf bir şekilde rapor sunması ve denetime açık olması beklendiği ifade ediliyor.
Araştırdığımız bir çok farklı haber kaynağında da Afrika ülkelerine böyle bir şart koşulduğuna dair bilgi bulunmuyor.
IMF’nin görev tanımlarına ve mali destekleriyle ilgili politikasına internet sitesinden ulaşılabiliyor. Kurumun görevleri şöyle tarif ediliyor:
IMF’nin temel amacı, uluslararası para sisteminin, yani ülkelerin (ve
bunların vatandaşlarının) birbirlerinden çeşitli mal ve hizmetler satın almasını sağlayan döviz kuru ve uluslararası ödeme sistemlerinin istikrarını sağlamaktır. Sürdürülebilir ekonomik büyüme, hayat standartlarının iyileşmesi ve fakirlikle mücadele açısından bu sistemlerin istikrarı hayati önem taşımaktadır.
Kurumun bu doğrultuda finansal destek sağladığı ülkelerden, ekonomik politika programına uymalarını şart koşuyor:
IMF, ödemeler dengesinde sorun yaşayan üye ülkelere, bu sorunları aşmaları için ihtiyaç duyacakları finansmanı sağlamaktadır. Üye ülkelerin ilgili mercileri, IMF ile yakın işbirliği içinde çalışarak, IMF’nin finansal destek verdiği bir politika programı geliştirmiştir. Finansal desteğin devamı, bu programın etkin bir şekilde uygulanması şartına bağlıdır.
IMF ve borç alan ülkenin birlikte belirlediği politika programında, ülkelerin verilen mali desteği doğru kullanması için uyması gereken mali kriterler yer alıyor.
Sonuç olarak, IMF’nin borç verdiği ülkelere mali yardım karşılığında, Afrika ülkelerine, aşı projesine katılma, elektrik alt yapısını güçlendirme ve her köyden iki çocuğa çip takılması şartlarını koştuğu iddiasının doğru olmadığı anlaşılmaktadır.
